Onze mobiliteit is de laatste jaren sterk veranderd. Met de opkomst van transportmiddelen zoals e-steps, elektrische fietsen en speedpedelecs, en de vele deelsystemen, is het aantal alternatieven voor de auto toegenomen. Dit geldt zowel voor privéverplaatsingen als voor woon-werkverkeer.

Maar wat is de impact van deze ‘zachte mobiliteitsshift’ op de woon-werkongevallen? Naar aanleiding van de Werelddag voor Veiligheid en Gezondheid op het Werk op 28 april jl. zijn de preventie-ingenieurs en specialisten arbeidsongevallen van verzekeraar Vivium van de P&V Groep in hun statistieken gedoken. Enkele duidelijke trends komen naar voren.

Trends in woon-werkongevallen

Volgens de statistische verslagen van het Federaal agentschap voor beroepsrisico’s (Fedris) is het aantal ongevallen op weg van en naar het werk de laatste jaren vrij stabiel gebleven. In 2020 en 2021 zagen we echter een daling van het aantal ongevallen, wat toe te schrijven is aan de coronapandemie en de (telewerk)maatregelen die toen van kracht waren.

Na correctie van onze cijfers op basis van de groei van onze portefeuille, zien we echter voor 2022 en 2023 een duidelijke toename van meer dan 15% ten opzichte van de cijfers van vóór de lockdown in 2020. Het is nog af te wachten of deze trend zich in de toekomst zal doorzetten.

Belangrijkste bevindingen

• Het aantal woon-werkongevallen is licht gestegen (+15%) sinds 2022.
• De ernst van de ongevallen is onveranderd gebleven.
• In 2020 waren er minder ongevallen door de lockdownmaatregelen, maar deze ongevallen waren relatief ernstiger.
• Het aandeel van de woon-werkongevallen in het totaal aantal arbeidsongevallen blijft toenemen.

Wanneer gebeuren de meeste ongevallen?

Uit een analyse van meer dan 10.000 ongevallen blijkt dat de reis naar het werk gevaarlijker is dan de terugreis naar huis. ’s Ochtends gebeuren ongeveer 50% meer ongelukken dan ’s avonds. De oorzaken hiervan zijn niet helemaal duidelijk, maar stress, verkeersdrukte en ongestrooide wegen in de winter zijn mogelijke factoren.

Seizoensgebonden verschillen

• Ongevallen op weg naar het werk gebeuren 50% vaker in de herfst en winter dan in de lente en zomer.
• Vooral ’s ochtends vroeg zijn de ongevallen ernstiger, met 40% meer kans op een ernstig ongeval vóór 7 uur ’s ochtends.

Welke vervoermiddelen zorgen voor de meeste ongevallen?

De vervoermiddelen en gewoonten verschillen per regio. In Wallonië is de auto nog altijd het meest gebruikte vervoermiddel, terwijl in Vlaanderen vaker voor de fiets wordt gekozen. Deze verschillen hebben een impact op de ongevallenstatistieken.

Bevindingen per Vervoermiddel

• Het aandeel van tweewielers (fietsen, scooters) in ongevallen is sterk gestegen (+50% sinds 2017).
• Tweewielers zijn in Vlaanderen de belangrijkste oorzaak van ongevallen op weg naar het werk (45% in 2023).
• Ongevallen met tweewielers zijn vaker ernstig en leiden tot meer langdurige arbeidsongeschiktheid dan auto-ongevallen.

Leeftijd en risico

Het is moeilijk te zeggen of bepaalde leeftijdsgroepen vaker slachtoffer worden van ongevallen. Wel is duidelijk dat oudere werknemers ernstiger gevolgen ondervinden van ongevallen.

Belangrijkste bevindingen

• Het risico op ernstige nawerkingen is 5,4 keer groter voor werknemers van 61 jaar dan voor 20-jarigen.
• Het risico op langdurige afwezigheid is 2 keer groter voor oudere werknemers.
• Oudere werknemers hebben relatief meer voetgangersongevallen en minder auto-ongevallen.

Aanbevelingen voor werkgevers en werknemers

Voor werkgevers

• Houd rekening met regionale verschillen: In stedelijke gebieden is een andere aanpak nodig dan op het platteland.
• Maak een preventieplan: Identificeer de meest voorkomende typen ongevallen en stel een plan op om deze te voorkomen.
• Onderhoud voertuigen goed: Zorg ervoor dat lease-auto’s en fietsen goed worden onderhouden om technische mankementen te voorkomen.
• Bied opleidingen aan: Voorzie rijvaardigheidstrainingen voor zowel gemotoriseerde voertuigen als fietsers.
• Overweeg flexibele werkuren: Dit kan helpen om het risico op ongevallen tijdens spitsuren te verminderen.
• Werk samen met lokale overheden: Identificeer gevaarlijke verkeerspunten en zoek naar alternatieve routes.
• Organiseer bewustwordingscampagnes: Informeer werknemers over verkeersveiligheid en het belang van defensief rijden.

Voor werknemers

• Onderhoud je vervoersmiddel: Zorg dat verlichting, remmen en richtingaanwijzers altijd in orde zijn.
• Wees alert en anticiperend: Let goed op de omgeving en anticipeer op mogelijke gevaren.
• Rij defensief en beleefd: Houd rekening met andere weggebruikers en laat je niet afleiden door smartphones.
• Respecteer verkeersregels: Ken en volg de verkeersregels om ongevallen te voorkomen.
• Plan je reis: Vertrek op tijd en zoek naar veilige alternatieve routes.
• Zorg voor zichtbaarheid: Draag reflecterende kleding en gebruik de nodige beschermingsmiddelen, zoals een helm.

Preventie is de eerste stap naar minder arbeidsongevallen. Door bovenstaande suggesties toe te passen, kunnen dus zowel werkgevers als werknemers bijdragen aan een veiligere mobiliteit en het aantal woon-werkongevallen verminderen.