Heeft u ooit een foto van uzelf online zien verschijnen zonder dat u wist dat deze was genomen? Of misschien is er een video van u gepubliceerd die u liever niet online zou zien? Dit kan voor velen ongemakkelijk zijn, maar gelukkig biedt de wet u bescherming: het portretrecht.

Maar wat houdt het portretrecht precies in? Wanneer is toestemming nodig en wat kunt u doen als u zonder uw toestemming herkenbaar bent gefilmd of gefotografeerd? In dit artikel leggen we alles uit wat u moet weten.

Wat is portretrecht?

Het portretrecht is een onderdeel van het persoonlijkheidsrecht. Dit recht geeft u de mogelijkheid om u te verzetten tegen het gebruik van uw afbeelding of portret voor niet-toegestane doeleinden. Dit recht is vastgelegd in artikel XI.174 van het Wetboek Economisch Recht.

Wat valt onder een afbeelding of portret?

Het begrip ‘afbeelding’ of ‘portret’ moet u in de breedste zin van het woord begrijpen. Dit kan gaan om een foto of video van u, maar ook om een schilderij, tekening of zelfs een beeldhouwwerk waarin u bent afgebeeld. Kortom, elke visuele weergave die van u wordt gemaakt, valt onder dit recht.

Is toestemming altijd nodig?

De basisregel in het portretrecht is duidelijk: een fotograaf moet altijd toestemming vragen voordat hij iemand fotografeert of filmt. Deze toestemming kan mondeling of schriftelijk gegeven worden, maar het is raadzaam om dit schriftelijk vast te leggen om latere discussies of bewijsproblemen te voorkomen.

Toch zijn er enkele uitzonderingen waarbij toestemming niet altijd vereist is.

1. Openbare plaatsen

Als u zich op een openbare plaats bevindt, wordt er in sommige gevallen verondersteld dat u stilzwijgend toestemming geeft om gefotografeerd of gefilmd te worden. Hier moet echter wel onderscheid worden gemaakt tussen twee situaties:

• U bent het hoofdonderwerp van de foto of video: Als u duidelijk het belangrijkste onderwerp van de foto of video bent, moet de fotograaf of filmer expliciet om uw toestemming vragen.
  Voorbeeld: U staat op de schouders van een vriend tijdens een festival en zingt luid mee met de muziek. U zou wellicht niet willen dat een foto hiervan zonder uw toestemming op sociale media wordt geplaatst.
• U staat toevallig op de achtergrond: Wanneer u slechts als achtergrondfiguur op de foto staat of de afbeelding bedoeld is als sfeerbeeld, is er geen toestemming van uw kant vereist.
  Voorbeeld: Een fotograaf maakt een sfeerbeeld van een evenement in het park, waarbij u als passant toevallig op de foto komt.

2. Beelden van menigten

Toestemming is niet nodig wanneer het gaat om beelden van een menigte, zoals een sfeerbeeld van het publiek tijdens een concert of festival. U hoeft in dergelijke gevallen dus geen toestemming te geven, zelfs als u herkenbaar bent.

3. Openbaar belang

Ook als het in het openbare of gerechtvaardigde belang is om een foto of video te maken, hoeft er geen toestemming gevraagd te worden. Denk bijvoorbeeld aan het vastleggen van een strafbaar feit dat u toevallig ziet gebeuren, waarbij de foto of video later als bewijsmateriaal dient. Een ander voorbeeld is het promoten van een evenement, waarbij sfeerbeelden van het publiek worden gebruikt. Hier moet echter wel een belangenafweging worden gemaakt tussen de belangen van de fotograaf en die van de geportretteerde persoon, dus u.

Toestemming voor gebruik van de afbeelding

Er is een belangrijk onderscheid tussen het maken van een afbeelding en het verspreiden ervan. Wanneer u toestemming geeft om een foto van u te maken, betekent dit niet automatisch dat u ook toestemming geeft om deze foto te publiceren. Voor zowel het maken als het verspreiden van een afbeelding is afzonderlijke, expliciete toestemming nodig.

Daarnaast heeft u altijd het recht om uw toestemming voor publicatie in te trekken. Let wel, dit geldt alleen voor toekomstig gebruik van de afbeelding. Beelden die al zijn gepubliceerd, kunnen niet zonder meer worden verwijderd, tenzij de verspreider daarmee instemt.

Wanneer bent u herkenbaar?

Een cruciale vraag bij portretrecht is of u herkenbaar bent op de afbeelding of video. De beoordeling hiervan wordt gedaan op basis van de vraag of u uzelf of anderen u kunnen herkennen. Dit hoeft niet per se aan de hand van een duidelijk beeld van uw gezicht; ook een karakteristieke lichaamshouding, haardracht of andere kenmerken kunnen genoeg zijn om iemand te identificeren.

Wat kunt u doen bij schending van uw portretrecht?

Uw portretrecht wordt geschonden als:

• Een foto of video van u is gemaakt zonder uw toestemming.
• De gemaakte beelden worden gebruikt voor niet-toegestane doeleinden.

Als u vermoedt dat uw portretrecht is geschonden, kunt u contact opnemen met de fotograaf of degene die de beelden heeft verspreid. U kunt hen vragen de beelden te verwijderen. Als de beelden op een online platform zijn geplaatst, zoals Facebook of Instagram, kunt u de inhoud rapporteren bij de beheerder van het platform en verzoeken om verwijdering.

Wat als uw rechten worden geschonden?

Indien uw portretrecht is geschonden en u er niet in slaagt om tot een oplossing te komen met de fotograaf of de verspreider van de beelden, kunt u overwegen juridische stappen te ondernemen. U heeft namelijk het recht om te eisen dat de beelden worden verwijderd, en in sommige gevallen kunt u ook aanspraak maken op een schadevergoeding. Dan kan een onafhankelijke rechtsbijstand met de juiste dekkingen zeker van pas komen om uw rechten te laten gelden.

Conclusie: wees bewust van uw rechten

Het portretrecht is een belangrijk middel om uzelf te beschermen tegen ongewenst gebruik van uw afbeelding. Of het nu gaat om een onverwachte foto op een evenement of een ongewenste video op sociale media, u kunt actie ondernemen om ervoor te zorgen dat uw privacy wordt gerespecteerd. Twijfelt u over uw rechten of wilt u advies inwinnen over een specifieke situatie? Dan is het altijd een goed idee om contact op te nemen met een juridisch expert. Zo kunt u met een gerust hart genieten van openbare evenementen zonder zorgen over ongewenste foto’s of video’s.